Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

De Vervoerregio Amsterdam heeft als doel het, door samenwerking van gemeenten, oplossen van regionale problemen en benutten van regionale kansen in de regio Amsterdam.

Wethouder Slegers is lid van het AB/DB.

De wethouder van Amsterdam is voorzitter van het DB en tevens voorzitter van de Regioraad

Ontwikkelingen

Bestuursakkoord

Op 11 oktober 2022 presenteerde de VRA het nieuwe bestuursakkoord met de ambities voor de komende vier jaar. De VRA staat voor grote maatschappelijke uitdagingen als het gaat om klimaat, woningbouw, verkeersveiligheid en digitale veiligheid. Om de regio aantrekkelijk te houden wordt ingezet op een duurzaam bereikbare regio. De ambities van het bestuursakkoord worden verder uitgewerkt in een nieuw ‘geactualiseerd’ beleidskader dat in oktober 2023 wordt vastgesteld. Het Uitvoeringsprogramma Mobiliteit is de uitwerking van de ambities uit het Bestuursakkoord en het Beleidskader Mobiliteit van de Vervoerregio Amsterdam. In de het bestuursakkoord wordt ingezet op een manier van reizen die bijdraagt aan een prettige, toegankelijke en veilige leefomgeving. Er wordt overgegaan van openbaar vervoer naar publieke mobiliteit. Zo kan iedereen de reis van deur tot deur maken. Met de fiets nog nadrukkelijker als uitgangspunt. Maar ook ontwikkelingen als deelmobiliteit (MaaS), nieuwe betaalwijzen en hubs (veel voorzieningen in de nabijheid) maken daar onderdeel van uit. Maar ook de infrastructuur moet worden aangepast om in te spelen op steeds extremer wordend weer.

Nieuw beleidskader

Belangrijke ontwikkelingen bij de VRA zijn bijvoorbeeld de actualisatie van het beleidskader. Het Beleidskader Mobiliteit is het centrale, strategische beleidsdocument van de Vervoerregio waarin de doelen en ambities staan en richting geeft aan al de activiteiten en investeringen. Het geactualiseerde beleidskader wordt [onder voorbehoud] op 31 oktober vastgesteld in de Regioraad. Om ook in de toekomst goed de samenwerking te kunnen vormgeven en blijvend financiële steun te ontvangen is het van belang dat het beleidskader goed aansluit op de Zaanse ambities. Hiervoor zijn er in het afgelopen jaar meerdere contactmomenten geweest waar gemeenten konden meedenken over de inhoud van het beleidskader.

De raad is gevraagd om een zienswijze af te geven op het beleidskader en dit kan tot 2 augustus. De zienswijze is inmiddels aangeboden aan de raad en wordt in de raadsvergadering van 20 juli besproken.

Ontwerpbegroting 2024 en Uitvoeringsprogramma mobiliteit

Andere onderwerpen waar besluitvorming over plaatsvind gaan over het UPM (uitvoeringsprogramma mobiliteit) van de VRA waarin de gehele programmering staat opgenomen. Dit zijn alle projecten die voortvloeien uit het beleidskader om de ambities van de VRA (in samenwerking met gemeenten) te verwezenlijken. Verder staat de ontwerpbegroting 2024 op de agenda. Voor zowel het UPM als voor de ontwerpbegroting is gevraagd aan de raad een zienswijze af te geven. Beide worden medio september behandeld.

Risicoprofiel

Financiële positie

Jaarrekening 2022

In 2022 werd er € 110,6 miljoen minder lasten en € 14,3 miljoen minder baten gerealiseerd dan begroot. Dit resulteert in een totale onderbesteding van € 96,3 miljoen. Van de onderbesteding in de lasten is € 99,5 miljoen ‘beklemd’, d.w.z. bestemd voor bijdragen aan projecten die reeds in contracten, overeenkomsten of beschikkingen zijn vastgelegd. Dit betreft projecten die in 2022 wel waren begroot, maar nog niet zijn gerealiseerd en waarvoor de financiële bijdrage nog niet geheel of gedeeltelijk is betaald. In de begroting 2022 werd rekening gehouden met € 32,4 miljoen die uit het beschikbare saldo BDU onttrokken moest worden. Door de onderbesteding kan € 63,9 miljoen worden toegevoegd aan dit saldo. Begin 2022 was het beschikbare BDU-saldo € 187,1 miljoen, dit stijgt nu naar € 250,9 miljoen. Er zijn verder geen op- of aanmerkingen. De jaarverslagen en de jaarrekeningen vallen binnen de redelijke bandbreedte van wat je mag verwachten.

De raad heeft in juni 2023 een positieve zienswijze op de jaarstukken 2022 afgegeven.

Begroting 2024-2027

De ontwerpbegroting 2024-2027 schetst de verschillende mobiliteitsmaatregelen resulterend in de conceptbegroting om deze te bekostigen. De begroting is het resultaat van enkele belangrijke ontwikkelingen en afspraken die in de afgelopen jaren zijn gemaakt. Deze zijn samengevat in de Kaderbrief 2024 waar de raadsleden mee ingestemd hebben op 9 mei. Er werden toen geen financiële onregelmatigheden opgemerkt noch verplichtingen aan de gemeenten gesteld.

De ontwerpbegroting biedt niet veel vrije ruimte, maar schetst wel de ontwikkelingen van de afgelopen jaren in een sluitende en realistische begroting. Daarmee vormt de ontwerpbegroting 2024 - inclusief de doorwerking voor de latere jaren - een sobere maar stevige basis.

Inhoudelijk zijn de geplande projecten gebaseerd op de strategische opgaven die voortkomen uit het vigerende en nieuwe concept beleidskader. Deze worden verder aangevuld door de bestuurlijke speerpunten (werken aan verkeersveiligheid, duurzaamheid, schaalsprong OV projecten, concessies en OV, etc.) Vanuit de gemeente steunen we de visie en keuzes die de VRA maakt. Bovendien sluit het mooi aan op de koers die we inzetten met het vastgestelde Zaans mobiliteitsplan en de speerpunten die benoemd zijn in het coalitieakkoord.

De komende jaren zal er meer geld gaan naar de grote schaalsprongprojecten in het OV (Zuidasdok, sluiten van de metroring en het doortrekken van de Noord-Zuidlijn). In 2024 start eveneens de nieuwe concessie van EBS in Zaanstreek-Waterland met in totaal 30% meer kilometers in gereden lijnen en een geheel nieuwe elektrische vloot. Veel lopende projecten in Zaanstad zoals AVANT, Guisweg en de HOV ZaanIJ worden gecontinueerd.

Op grond van artikel 35 van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr), is gevraagd uiterlijk 15 september een zienswijze te sturen. In overleg met de VRA is later aanleveren (begin oktober) ook mogelijk. De oorspronkelijke datum van 15 september was met het oog op het zomerreces niet haalbaar. De exacte datum voor behandeling van de zienswijze in een Zaans beraad is nog niet bekend.

Risico's en beheersmaatregelen

• AMRI: Beheer en onderhoud Onderdeel van de nieuwe governance-afspraken tussen de gemeente Amsterdam, GVB en de Vervoerregio was het afsluiten van een overeenkomst voor het assetmanagement railinfrastructuur (AMRI). Die overeenkomst geldt sinds 1 januari 2022 tussen de opdrachtgever Vervoerregio en opdrachtnemer GVB. Beide partijen moeten vertrouwd raken met hun nieuwe rol en de organisaties en processen daarop inregelen. Het in 2022 beschikbare budget voor het beheer en onderhoud door GVB blijkt voor een groot deel (ongeveer 40%) niet te zijn benut. Dit kan een signaal zijn dat de transitie naar de nieuwe werkwijze minder voortgang heeft dan gepland. Maar het kan ook zijn dat er sprake is van het ontstaan van achterstallig onderhoud. Om dit risico te mitigeren is de Vervoerregio samen met GVB bezig om het assetmanagement structureel en effectief in te bedden in beide organisaties.
• Zuidasdok is een van de grootste infrastructurele projecten van Nederland. Het project zorgt voor een betere bereikbaarheid van de Amsterdamse Zuidas en van het noordelijke deel van de Randstad. Zuidasdok vervult een spilfunctie in de ambities van de Vervoerregio. Stagnatie van het project raakt ook andere ambities, zoals aanpassingen op station Amsterdam CS. Om de voortgang van het project gaande te houden, is er continu overleg met Amsterdam en het Rijk.
• Woningbouw: Nederland kent een grote woningbouwopgave. De nadruk bij de plannen ligt op het realiseren van zoveel mogelijk woningen. Maar als er onvoldoende rekening mee wordt gehouden dat ook de mobiliteit een belangrijke plaats moet krijgen, bestaat het risico dat de bereikbaarheid van de nieuwe wijken minder groot is dan wenselijk. Als er onvoldoende ruimte wordt ingepland voor OV, kan het zijn dat de nieuwe bewoners vooral aangewezen zijn op autogebruik. Terwijl we dat juist proberen te ontmoedigen. De Vervoerregio heeft een actieve inbreng in allerlei voorbereidende gremia rondom de woningbouwopgaven. De organisatie brengt consequent het belang van mobiliteit bij de woningbouwopgaven voor het voetlicht.
• Prijsindexatie Brede Doeluitkering Verkeer & Vervoer (BDU):In allerlei regio’s heerst onrust, zoals de Oekraïne-oorlog duidelijk maakt. Dit heeft een prijsopdrijvend effect. De Vervoerregio is afhankelijk van de BDU van het Rijk. Wanneer de BDU, die jaarlijks wordt geïndexeerd, minder stijgt dan de inflatie, daalt de reële koopkracht van de Vervoerregio. De Vervoerregio houdt de relatie tussen de beschikbare budgetruimte en de prijsontwikkelingen scherp in de gaten. Wanneer de ruimte slinkt, wordt de lange termijn prioritering van de uit te voeren projecten gewijzigd. Dit is om de beschikbare middelen in evenwicht te brengen met de verwachte uitgaven.
• OV-tarieven Een van de taken van de Vervoerregio is het jaarlijks vaststellen van de OV-tarieven. In 2010 zijn landelijk basisafspraken gemaakt voor de OV-tarieven en het landelijk tarievenkader. In 2012 kwam er een tarievenverordening waarin staat welke ruimte de vervoerders hebben en hoe het tarief moet worden bepaald. Sinds 2019 heeft de regioraad een adviserende rol in rol in het vaststellingsproces. Als de Vervoerregio de tarieven minder wil verhogen dan landelijk afgesproken, is de reiziger beter af. Maar de Vervoerregio moet dan voortaan structureel het verschil aan de vervoerders aanvullen. In de bestuurlijke beleidsafwegingen rondom de tarieven en subsidies binnen de Concessies kan de Vervoerregio een mix van incidentele en structurele maatregelen inzetten. Daarbij worden de belangen van alle stakeholders in het OV zo optimaal mogelijk behartigd. En het moet passen binnen de begrotingskaders van de Vervoerregio.