Product 4.1 Preventie, sporten en bewegen
We weten dat Zaanstad kampt met grote gezondheidsverschillen. Armoede is hiervan één van de meest genoemde oorzaken. We verkleinen die verschillen door een focus op preventie en het bevorderen van gezondheid van onze jeugd. We zetten in op gezondheidsbevordering en beweegstimulering voor inwoners die dat het meeste nodig hebben. We werken samen met partners zoals de GGD in programma’s als het Pact Poelenburg/Peldersveld (Zaandam Oost), op scholen in kwetsbare wijken en voor groepen jongeren die speciale aandacht verdienen (vanwege emotionele, sociale of lichamelijke uitdagingen). Met een gezonde omgeving, het stimuleren van gezonde leefstijl en het geven van het goede voorbeeld streven we naar het vergroten van de gezondheid van de stad en dorpen. We zien gezondheid in het licht van het brede welzijn van onze inwoners. Het is een combinatie van lichaam en geest en een samenspel tussen de fysieke omgeving en een passend activiteitenaanbod. Beweging heeft een positieve invloed op fysieke en mentale gezondheidsaspecten. Vooral als het gaat om bewegen bij de sportverenigingen en in de (groene) buitenruimte, individueel en met anderen. Daarom werken we aan voldoende sportvoorzieningen en een efficiënte, duurzame en functioneel ingerichte openbare ruimte. Maar ook aan een veilige sportomgeving met voldoende aandacht voor kansengelijkheid. Gezond worden en blijven doe je niet alleen. Zaankanters zelf, de gemeente en andere partners hebben daarin een rol. Inwoners hebben er baat bij dat de partners zowel op stedelijk als op buurtniveau effectief met elkaar samenwerken. Om zo gezamenlijk te ontdekken wat het beste werkt ten goede van het dagelijks leven van inwoners. Waar mogelijk kiezen we voor bewezen effectieve methoden. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Begroting 2024 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
% Inwoners dat de eigen gezondheid als goed/ zeer goed/ uitstekend ervaart | 85% | 86% | 84% | 81% | 84% | 86% | Zaanpeiling |
% Kinderen 3,9 jaar met overgewicht | 12% | 12% | 13% | 11% | 11% | 11% | JGZ |
% Inwoners dat voldoet aan beweegnorm | nb | nb | nb | 64% | 65% | 67% | Zaanpeiling |
Toelichting
De vraag “hoe ervaart u uw gezondheid?” is breed te interpreteren. Een antwoord hierop kan bijvoorbeeld duiden op een waardering op lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en/of dagelijks functioneren. Uit de indicator kunnen geen verschillen in ervaren gezondheid opgemaakt worden. Uit de meest recente meting onder inwoners van 18 jaar en ouder was dit in Assendelft Noord het hoogst (82,9%) en in Peldersveld-Hoornseveld het laagst (68,9).
Voor de indicator % kinderen van 3 jaar en 9 maanden met overgewicht is gekozen omdat deze leeftijdsgroep ook in coronatijd voldoende is gemeten. Dit omdat het JGZ-contactmoment ook een vaccinatiemoment is. Verder is het een mooi meetmoment vlak voor de basisschool.
In principe is het beleid gericht op verbeteren van dit percentage, maar omdat je als gemeente niet de enige speler bent die invloed heeft op overgewicht, is gekozen voor een gelijkblijvend percentage in 2024.
In 2040 is de landelijke doelstelling dat 75% van alle volwassen inwoners voldoet aan de beweegnorm. Daarom is de prognose zo geformuleerd om hier langzaam naar toe te bouwen in Zaanstad. Verder was de streefwaarde voor 2026 van 43% gebaseerd op het vierjaarlijks gezondheidsonderzoek van de GGD. De sinds 2022 jaarlijkse uitvraag op de beweegnorm via de Zaanpeiling geeft als resultaat dat 64% van de respondenten 2,5 uur of meer blijkt te bewegen en daarmee te voldoen aan de beweegnorm.
Speerpunten 2024
Uitvoeringsagenda sport 2022 - 2024
- We voeren de vastgestelde uitvoeringsagenda 2022-2024 sport uit, met daarin onder andere:
- Ruimte voor sport: optimalisatie sportpark Hoornseveld, nieuwbouw Zwembad De Slag en Hockeyvelden De Kraaijen. Het beheer op alle buitensportaccommdaties maken we toekomstbestendig in ons project beheer buitensportaccommodaties;
- Aandacht voor sport en preventie door uitvoering van het herijkt Lokaal Sport- en preventieakkoord 2023-2-26 (onderdeel van het Gezond en Actief Leven Akkoord) en overige interventies zoals de stadspas.
- Sportstimulering: realiseren van een veilig en inclusief sportklimaat, zodat iedere inwoner kan deelnemen.
Bij al deze inzet ligt de focus op inwoners voor wie het niet vanzelfsprekend is om sport en bewegen te integreren in hun leefstijl. Dit doen we vooral door maatschappelijke partners en sportaanbieders aan elkaar te verbinden om daarmee het huidige sportaanbod te innoveren.
Uitvoering integrale plan van aanpak GALA
We voeren het plan van aanpak Gezond en Actief leven akkoord (GALA) uit. Hierin worden verschillende preventieve activiteiten gebundeld en brengen we samenhang aan. Uitvoering vindt plaats binnen verschillende strategische opgaven en producten. Het gaat bijvoorbeeld om de JOGG aanpak, kansrijke start, mentale gezondheid en de aanpak genotmiddelen. Ook de GGD heeft hierin een rol vanuit haar kennisfunctie, die met GALA middelen versterkt wordt. Daarnaast zetten we in samenhang met IZA (zie product 4.3) in op ketenaanpakken en een regionale aanpak op preventie. Daarbij staat voor Zaanstad steeds de focus op jeugd en het gebiedsgericht differentiëren voorop.
Eén van de onderwerpen in het GALA is het ‘versterken van de sociale basis’. Daarvoor stellen we in 2024 een (door het rijk verplicht) plan van aanpak op. We leggen daarin de nadruk op het bevorderen van ontmoeting in kwetsbare buurten waarbij we sport en bewegen inzetten als middel om meerdere generaties bij elkaar te brengen. En we versterken de functie van buurthuizen en ontmoetingsplekken.
Pijler gezondheid Zaandam Oost
Binnen het komende Pact Zaandam Oost werken we verder aan doelen op gezondheid, in een extra pijler Gezondheid. Met partners als het Zaans Medisch Centrum, Evean, de Sociale Wijkteams, de GGD en de huisartsen ontwikkelen we samen een langjarige aanpak om gezondheidsachterstanden te verkleinen.
Aanscherpen Zaanse Visie op gezondheid 2040
Als gemeente zijn we volgens de landelijke beleidscyclus verplicht om elke 4 jaar een nieuwe gezondheidsnota vast te stellen. We scherpen daarom onze Zaanse Visie op gezondheid aan. Hiervoor is de Maatschappelijke visie de basis.
Toekomstbestendige GGD
In januari 2024 gaat de nieuwe gemeenschappelijke regeling GGD Zaanstreek-Waterland in. Hiermee is het derde spoor “governance” van het traject GGD 3.0 afgerond. We ronden daarmee het volledige traject begin 2024 af. Hiermee hebben gemeenten grip op de GGD als uitvoeringsorganisatie voor publieke gezondheid. Gezien de landelijke personeelstekorten in de zorg en dus ook op meerdere onderdelen van de GGD zullen resultaten niet gelijk goed zichtbaar zijn. De gemaakte samenwerkingsafspraken tussen gemeenten en GGD zijn wel een sterke basis om gedegen om te gaan met dit soort invloeden van buitenaf.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
Dit betreft kosten in het kader van slim investeren (€ 0,4 mln) en kosten voor sportbeleid en buitensport (€ 0,1 mln).
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft de bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling Zaanstreek Waterland (€ 8,3 mln), kosten voor buitensport zoals bijdragen voor voetbal, tennis, AZ en de kosten voor de accommodaties en beleid (€ 4,6 mln) en kosten voor sportpark Kalverhoek (€ 0,1 mln).
Niet beïnvloedbaar
Dit betreft rente en afschrijving (€ 1,5 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor exploitatie van het sportbedrijf (€ 7,1 mln), kosten voor sportbeleid (€ 0,9 mln), personeelskosten (€ 1,2 mln), slim investeren (€ 1,4 mln), subsidies voor sportaccomodaties (€ 0,7 mln), huurkosten voor AZ (€ 0,1 mln) en kosten voor gezond in de stad (€ 0,1 mln).