Product 1.1 Onderwijs
Onderwijs is bij uitstek een middel om kansengelijkheid te bevorderen. Elk kind heeft recht op goed en passend onderwijs, zodat ieder kind zich kan ontwikkelen. Dat is in de praktijk nog geen vanzelfsprekendheid. Het tekort aan vakbekwame leerkrachten en medewerkers in de kinderopvang heeft veel impact, vooral in de kwetsbare wijken, en vergroot de werkdruk voor die professionals die elke dag in deze wijken werken. Kinderen en jongeren zijn als gevolg van langdurende coronamaatregelen en sluiting van de scholen achterop geraakt. In bepaalde wijken meer dan in andere wijken. Het Onderwijsachterstandenbeleid (OAB) is een belangrijk instrument om kansenongelijkheid bij kinderen tot 12 jaar tegen te gaan. Gemeenten hebben de wettelijke verantwoordelijkheid om alle jonge kinderen met een risico op een (taal)achterstand voorschool te bieden. We zetten de geoormerkte Rijksmiddelen in waar dat het hardst nodig is. We maken onderscheid tussen wijken waar veel kinderen te maken hebben met risico op onderwijsachterstand, de zogenaamde ‘A-locaties’, en locaties waar dat aandeel kinderen minder groot is (B-locaties) of vrijwel afwezig (C-locaties). Aandacht voor een goede taalontwikkeling bij (jonge) kinderen is een blijvend speerpunt. Ouders zijn daarbij onmisbaar. Het is belangrijk dat ouders en professionals weten hoe zij kunnen handelen en samenwerken. Met de OAB-middelen investeren we zowel in het hele jonge kind (-9 maanden tot 2,5 jaar), als in de voorschoolse educatie op de peuterspelenlocaties (2,5 - 4 jaar) en de vroegschoolse educatie in het basisonderwijs. Op de A-locaties zorgen brugfunctionarissen voor een stevige samenwerking tussen ouders en school. In Zaandam-Oost investeren we in een verlenging van de basisschooldag door extra lesaanbod om de vensters op de wereld van kinderen te groten. De specifieke rijksuitkering (SPUK) Kansrijke Wijken, maakt extra investeren in het jonge kind en uitbreiden van de verlengde basisschooldag in ieder geval tot 2026 mogelijk. Komend jaar willen we de verlengde leertijd ook inhoudelijk verder ontwikkelen. Het tijdelijke Nationaal Programma Onderwijsmiddelen (NPO) is bedoeld om de door corona opgelopen achterstanden in te lopen. We zetten in op interventies die aanvullend zijn op de keuzes van de onderwijssector zelf en aanvullend zijn op andere rijksmiddelen voor jeugd in verband met corona. Prioriteit ligt op het vergroten van kansengelijkheid en op het versterken van de veerkracht van jongeren. Het lerarentekort is een probleem in heel Zaanstad en daarbuiten. Aantrekkelijke schoolgebouwen, ruimte om te focussen op onderwijs en beschikbare woningen in de buurt zijn factoren die het lerarenvak aantrekkelijker maken. Samen met de schoolbesturen verkennen we hoe we het tekort het hoofd kunnen bieden, ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheden. Onze leerlingen verdienen aantrekkelijke, duurzame en veilige schoolgebouwen met groene schoolpleinen. Er is een begin gemaakt met de projecten om onderwijsgebouwen te vervangen en daar waar noodzakelijk uit te breiden. Daarbij gaan wij in kwetsbare wijken, zoals Zaandam Oost, een stapje verder. We gebruiken de mogelijkheid om een schoolgebouw eerder te vernieuwen als dit de kansengelijkheid in een wijk sterk bevordert. Doelstelling is dat 86% van alle onderwijsgebouwen in 2040 energieneutraal zijn. Deze ambitie is vastgelegd in het Integraal Huisvestingsplan voor het Primair en het Voortgezet Onderwijs. Al deze plannen en keuzes worden samen met onderwijsbesturen en kinderopvangorganisaties gemaakt en in de gezamenlijke Onderwijsagenda vastgesteld. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Begroting 2024 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan voorschoolse educatie en reguliere opvang | n.v.t. | 69% | 76,6% | 79,2% | 85% | 90% | VVE-monitor |
Het percentage kinderen dat bij de eindtoets het streefniveau voor taal haalt (2F) | 54,5% | n.v.t. | 54% | 57% | 58% | 60% | Onderwijs in Cijfers Zaanstreek / DUO |
Aantal doelgroepleerlingen dat we bereiken met naschoolse activiteiten | VL: nvt OSC: 800 | VL: 1600 + OSC: 700 | VL: 1661 + OSC: 4110 | VL: 1705 + OSC: 4100 | VL: 1705 + OSC: 4100 | VL: 1661 + OSC: 4110 | Onderwijs, DUO en monitor door coördinator Impuls OSC |
Toelichting
Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan voorschoolse educatie, reguliere opvang of opvang bij gastouder:
- In de toelichting op dit product staat omschreven hoe onderwijsachterstanden leiden tot (verdere) kansenongelijkheid later in het leven, en dat wij als doel hebben deze achterstanden tegen te gaan.
- Het bestrijden van de onderwijsachterstanden dient al op jonge leeftijd te gebeuren. Om die reden streven we ernaar dat kinderen met een indicatie voor voor- of vroegschoolse educatie (vve) naar kinderopvang met vve gaan.
Het percentage kinderen dat bij de eindtoets het streefniveau haalt:
- In de toelichting op dit product staat omschreven hoe belangrijk taalontwikkeling bij (jonge) kinderen is om kansenongelijkheid tegen te gaan; dat taalontwikkeling daarom een belangrijk speerpunt is binnen dit product.
- Deze indicator geeft aan welk percentage leerlingen met de eindtoets het hogere niveau voor taal behaalt. Dit wordt het streefniveau of 2F (taal) genoemd. Het streven is dat zoveel mogelijk leerlingen dit niveau aan het einde van de basisschool behalen. De komende jaren blijven we inzetten op het bevorderen van taal in Zaanstad. We streven ernaar om in 2026 boven het landelijk gemiddelde van 57 procent te komen.
Aantal doelgroepkinderen dat we bereiken met naschoolse activiteiten:
- In de toelichting op dit product staat beschreven hoe we met naschoolse activiteiten via de stedelijke impulsregeling en de verlengde leertijd in Poelenburg en Peldersveld investeren in talentontwikkeling, sport en cultuur, voor kinderen voor wie dit niet vanzelfsprekend is. Dit draagt bij aan kansengelijkheid.
- Deze indicator bestaat uit het aantal leerlingen dat we bereiken met de verlengde leertijd (VL) en het aantal leerlingen dat we bereiken via de impulsregeling sport en cultuur (OSC).
- De verwachting is dat we meer kinderen zullen bereiken met de verlengde leertijd, vanwege de tijdelijke Rijksmiddelen voor Kansrijke Wijken die momenteel worden aangevraagd.
Verklaringen voor de grote verschillen in bereik zijn:
- De wijzigingen van de impulsregeling in 2021 heeft tot veel groter bereik geleid. De wijzigingen waren onder andere: géén eigen bijdrage meer, deelname is gratis, aanmelding niet meer verplicht via ingewikkeld systeem, alléén scholen met A en B status kunnen deelnemen (daardoor meer budget beschikbaar voor doelgroepkinderen).
- In 2020 zijn we in Poelenburg en Peldersveld gestart met de verlengde leertijd (in plaats van de impulsregeling) en waren door corona nauwelijks activiteiten in kader van de impulsregeling mogelijk.
Speerpunten 2024
Een goede start met taal
De komende jaren zetten we met de GGD en kinderopvang extra in op toeleiding naar de voor- en vroegschoolse educatie (VVE), zodat meer kinderen een goede start op de basisschool krijgen. In het Pact-gebied wonen de meeste doelgroepkinderen, wat extra investeren nodig maakt. Dit doen we bijvoorbeeld met de Zaanse aanpak voor jonge peuters en ouders.
Samen met de onderwijs- en kinderopvangpartners geven we een extra impuls aan de kwaliteit van de VVE. In 2023 hebben we gewerkt aan een kwaliteitskader voor de voorschool. In 2024 zetten we in op een kwaliteitskader voor de vroegschool. Alleen samen met ouders kunnen we alle kinderen in Zaanstad een kansrijke start geven, vol taal, met plezier en leren. Daarom blijft ouderbetrokkenheid een belangrijk speerpunt. De visie op meertalig opgroeien is richtinggevend voor alle betrokkenen.
Een goede doorgaande lijn
Sinds 2019 zijn op alle A-locaties brugfunctionarissen aangesteld om het contact en samenwerking tussen de ouders en de school te versterken ten behoeve van de ontwikkeling van de kinderen. We onderzoeken dit jaar of we de brugfunctionarissen ook kunnen inzetten voor de ouders van de VVE. We denken dat zij kunnen helpen bij een goede overgang van peuterspelen naar de basisschool.
Uitbreiding van de verlengde leertijd
Sinds de start in 2019 is afgesproken dat we stapsgewijs toewerken naar 10 uur verlengde leertijd op de A-locaties. De stappen verschillen per school, afhankelijk van de specifieke omstandigheden op de school. Dit jaar onderzoeken we op verzoek van de schoolbesturen of we kunnen intensiveren naar 5 uur op een aantal scholen waar al verlengde leertijd uitgevoerd wordt en naar 2,5 uur verlengde leertijd op scholen in de nieuwe Pact-wijken..
Passend onderwijs
In het licht van Hervormingsagenda Jeugd en ontwikkeling naar inclusiever onderwijs zetten we het komende jaar in op het doorontwikkelen van de samenwerking tussen partners van jeugdpreventie en -hulp en onderwijs. Daartoe behoort het evalueren van tot nu toe ingezette interventies, zoals het schoolmaatschappelijk werk, en eventuele bijsturing daarop. Het samenwerkingsverband VO vernieuwt haar ondersteuningsplan waar inclusief en passend onderwijs centraal staan. Als gemeente worden we hier nauw bij betrokken.
Lerarentekort
Hoewel onderwijs en gemeente zich inspannen tegen het lerarentekort, blijft de arbeidsmarkt een uitdaging. Samen met de onderwijsbesturen evalueren we de gedane inspanningen en komen we met nieuwe acties om het tekort het hoofd te bieden. Daarnaast leggen we verbinding met de ArbeidsMarkt Agenda Zaanstreek waar het onderwijs een rol heeft als zowel werkgever als opleider. Zodoende werken we efficiënt en in samenhang aan gezamenlijke doelen.
Leerplicht
Door de uitvoering van de wettelijke taak waar de afdeling Leerplicht mee belast is, zijn de leerplichtambtenaren een belangrijke actor binnen de gehele context van de jeugdige. Het komende jaar willen we met onze partners inzetten op het versterken van de positie van leerplicht om naast het uitvoeren van de wettelijke taak ook een preventieve rol te krijgen bij voorkoming van zwaardere jeugdhulp.
Uitnodigende onderwijsgebouwen op de juiste plek
Voor 2024 lopen de volgende IHP-projecten voor het primair onderwijs: Haalbaarheid en voorbereiding: In het Veld, Behouden Haven, de Egelantier, Komeet/Palet, De Dijk Oost (Oude Haven), De Delta / Koraal (fase 2 Kreekrijk), De Gouw & De Kernschool, De Windroos & Kleurenpracht, De Horizon, Pionier, Theo Thijssen & De Mei, de Vrije School; Renovatie en uitbreiding: het Wij-Land; Ontwerp: OBS Kogerveld en Zaans Hout (incl. voorbereiding realisatie); Realisatie: Herman Gorter, D. Doniastraat en Elif Zaanstad. Voor het voorgezet onderwijs lopen de projecten: Renovatie SMC-fase 3, Voorbereiding Bertrand Russell College. Daarnaast vindt besluitvorming plaats over de nieuwe verordening Voorzieningen huisvesting onderwijs.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
De beïnvloedbare lasten betreffen kosten voor inzet combinatiefunctie Poelenburg (€ 0,3 mln), lokaal onderwijsbeleid (€ 0,7 mln) en een haalbaarheidsonderzoek IHP (€ 0,4 mln).
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor de onderwijshuisvesting (€ 5,1 mln), leerlingenvervoer (€ 4,8 mln), impulsgelden sportbedrijf (€ 0,4 mln) en schadeherstel (€ 0,1 mln).
Niet beïnvloedbaar
Hieronder vallen de kapitaallasten voor onderwijshuisvesting (€ 9,0 mln), onderwijs achterstand beleid (€ 8,7 mln), de regiodeal leren werken (€ 0,1 mln), combinatiefuntie impulsgelden sportbedrijf (€ 0,1 mln) en de regiodeal vergroting kansen voor jeugd (€ 0,6 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit betreft met name personeelskosten (€ 2,9 mln) en kosten voor inzet combinatiefuncties (€ 0,4 mln) en de peuterspeelzalen (€ 0,5 mln).